การทำการเกษตรของประเทศไทยล้วนต้องใช้ปัจจัยการผลิตหลายชนิดควบคู่กันไป ไม่ว่าจะเป็นการปลูกพืชสวน พืชไร่ เกษตรกรต้องหา เมล็ดพันธุ์ ปุ๋ย เครื่องจักรการเกษตร และแรงงาน เข้ามาทำงานควบคู่กับการเกษตรเสมอ เพื่อให้ได้ผลผลิตที่ดีออกมาสู่ตลาด ที่ผ่านมา รัฐบาลมีแนวคิดการลดต้นทุนการผลิตให้กับเกษตรกรอย่างต่อเนื่อง บางทฤษฎีส่งผลสำเร็จให้เกษตรกรอย่างยั่งยืน บางทฤษฎีเกษตรกรไม่สามารถนำไปปรับใช้ได้ในพื้นที่ เกษตรกรจึงจำเป็นต้องมีการเรียนรู้จากผู้ที่ประสบความสำเร็จในด้านต่างๆเพื่อนำมาใช้กับกระบวนการผลิตของตนเอง ซึ่งการที่เกษตรกรจะหาบุคคลตัวอย่างหรือพื้นที่เกษตรกรต้นแบบนั้น เกษตรกรสามารถเข้าไปศึกษาได้ที่ “ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร”
นายกฤษฎา บุญราช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กล่าวว่า กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีนโยบายมุ่งมั่นให้ “เกษตรกรมีคุณภาพชีวิตที่ดี ประชาชนมีความมั่นคงด้านอาหาร เป็นฐานสร้างรายได้ให้แผ่นดิน” จึงได้ขับเคลื่อนนโยบายสำคัญ 15 โครงการ อาทิ ระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่ / ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) / พัฒนาเกษตรกรสู่ Smart Farmer / เกษตรอินทรีย์ / พัฒนาคุณภาพสินค้าเกษตรสู่มาตรฐาน (GAP) และตลาดสินค้าเกษตร เป็นต้น พร้อมมุ่งเน้นการพัฒนาและการแก้ไขปัญหาในระดับพื้นที่ (Area based) เพื่อแก้ปัญหาที่มีความเฉพาะเจาะจง สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจ สังคม และความต้องการสินค้าเกษตรของตลาด โดยใช้หลักการตลาดนำการผลิต ประกอบกับการส่งเสริมสนับสนุนให้เกษตรกรไทยนำเทคโนโลยีและนวัตกรรมไปปรับใช้ในกระบวนการผลิตสินค้าเกษตร รวมทั้งต่อยอดการพัฒนาภาคเกษตร และอุตสาหกรรมการเกษตร ด้วยการสร้างความเชื่อมโยงอุตสาหกรรมการเกษตรให้เกิดความเข้มแข็งระหว่างภาครัฐและเอกชน เพื่อสร้างโอกาสในการขยายเครือข่ายทางธุรกิจสู่ภูมิภาคอาเซียนและตลาดโลก
นอกจากนี้กระทรวงเกษตรฯ ยังได้ผลักดันโครงการสนับสนุนการผลิตหรือจัดหาปุ๋ยสั่งตัดผ่านสถาบันเกษตรกร เป็นอีกหนึ่งแนวทางในการสนับสนุนให้สถาบันเกษตรกรมีการดำเนินธุรกิจที่หลากหลาย มีประโยชน์และตอบโจทย์ความต้องการของสมาชิก ทั้งนี้กระทรวงเกษตรฯได้ให้ความสำคัญกับการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร โดยเน้นให้มีศูนย์เรียนรู้ด้านการเกษตรในชุมชน เพื่อเป็นจุดถ่ายทอดความรู้ด้านการเกษตรของชุมชนและเป็นที่ให้บริการข้อมูลข่าวสารและบริการด้านการเกษตร ประกอบกับในสภาวะปัจจุบันสถานการณ์การผลิตสินค้าเกษตรของเกษตรกรมีปัญหาในเรื่องต้นทุนการผลิตที่ค่อนข้างสูง ปัญหาโรคแมลง พื้นดินขาดความอุดมสมบูรณ์ทำให้ผลผลิตที่ได้มีปริมาณน้อย และมีคุณภาพต่ำ เกษตรกรส่วนใหญ่จึงประสบปัญหาการขาดทุนเกิดหนี้สินและไม่สามารถพึ่งตนเองได้
นายกฤษฎา กล่าวต่อไปว่า กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้จัดตั้ง ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร หรือ (ศพก.) ขึ้น เพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการเกษตรของชุมชน พร้อมทั้งเป็นเครื่องมือในการส่งเสริมการเกษตรโดยเน้นการเรียนรู้จากเกษตรกรต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการผลิต โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่อง เพื่อนำองค์ความรู้ที่ได้รับจาก ศพก. ไปประยุกต์ใช้ในการลดต้นทุนการผลิต เพิ่มปริมาณและคุณภาพของผลผลิต
สำหรับการเตรียมฤดูกาลผลิตใหม่ กระทรวงเกษตรฯ เน้นนโยบายการตลาดนำการผลิต โดยการควบคุมคุณภาพ โดยมี ศพก. และระบบส่งเสริมการเกษตรแปลงใหญ่ เป็นเครื่องมือในการบริหารจัดการ มีเป้าหมายในการยกระดับคุณภาพชีวิตเกษตรกรให้ดีขึ้นและมีรายได้เพิ่มขึ้น โดยมีการดำเนินงานตามนโยบายกระทรวง เช่น ศพก. แปลงใหญ่ เกษตรทฤษฎีใหม่ Zoning by Agri - MAP เป็นต้น ซึ่งนโยบายเหล่านี้จะใช้ ศพก. เป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อน และ ศพก. จะเป็นสถานที่เรียนรู้ นำไปสู่การผลิตร่วมกันแบบแปลงใหญ่ โดยอาศัยเทคโนโลยีและนวัตกรรมเข้ามาช่วย และในส่วนภูมิภาค กระทรวงเกษตรฯ มีนโยบายให้จังหวัดดำเนินการเตรียมความพร้อมเข้าสู่ฤดูกาลผลิตใหม่ ปี’60/61 โดยให้หน่วยงานในสังกัด บูรณาการการทำงานร่วมกันในการสนับสนุนเกษตรกรให้มีองค์ความรู้เพื่อวางแผนการผลิต เข้าถึงปัจจัยการผลิต บริหารจัดการความเสี่ยง และสร้างความเข้มแข็งให้เกษตรกร
ดังตัวอย่างผลสำเร็จการลดต้นทุนการผลิตของเกษตรกร ผ่านศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร ในจังหวัดสิงห์บุรี ซึ่งมี ศพก. จำนวน 6 ศูนย์ ในพื้นที่ 6 อำเภอ โดยมีเกษตรกรต้นแบบที่เป็น Smart Farmer มีความรู้ ทักษะและความพร้อมในการถ่ายทอดองค์ความรู้ จำนวน 6 ศูนย์ ซึ่ง ศพก. มีฐานเรียนรู้ ให้เกษตรกรสามารถเข้ามาเรียนรู้ได้จากของจริงและสามารถนำไปปฏิบัติในกิจกรรมของตนเองได้ ซึ่งในปี 2561 จังหวัดสิงห์บุรีจะมีการขยายศูนย์เครือข่ายในด้านการเกษตรให้ครอบคลุมทุกตำบล รวม 74 ศูนย์ เพื่อให้เกษตรกรสามารถเข้ามาเรียนรู้ และรับการบริการข้อมูลข่าวสารจากศูนย์ ศพก. หลักได้ โดยที่เกษตรกรต้นแบบของศูนย์เครือข่ายมีความพร้อมในการให้บริการในด้านข้อมูลการเกษตร ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร มีการเชื่อมโยงแปลงใหญ่จำนวน 10 แปลง ในพื้นที่ 6 อำเภอ โดยแปลงใหญ่ได้รับความรู้จากหลักสูตรการเรียนรู้ของ ศพก. นำไปส่งเสริมการผลิตในรูปแบบแปลงใหญ่
ซึ่งประโยชน์ที่จะได้รับเมื่อเกษตรกรเข้ามาเรียนรู้ใน ศพก. คือ เกษตรกรสามารถเข้ามาเรียนรู้ได้ตามหลักสูตรและแผนการเรียนรู้ของศูนย์ สามารถนำองค์ความรู้ที่ได้รับกลับไปปรับใช้ในกิจกรรมของตนเอง สามารถแก้ไขปัญหาด้านการเกษตรได้ตรงต่อความต้องการของเกษตรกรในชุมชน ศพก.จึงเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนการเกษตรของชุมชน สร้างความเข้มแข็งให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้ผ่านกระบวนการคิดวิเคราะห์และกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมจากเกษตรกรสู่เกษตรกร ที่สามารถนำไปปฏิบัติได้จริง จึงก่อให้เกิดการพัฒนาในภาคการเกษตรอย่างเป็นรูปธรรมและยั่งยืน